7. Sınıf Fen Bilimleri Elektriklenme Kazanım Testi PDF

İndir Çöz

Cevap Anahtarı

1. C

2. D

3. A

4. B

5. B

6. C

7. C

8. C

9. B

10. C

11. C

12. B

13. A

14. C

15. A

16. B

17. D

18. A

19. D

20. C

Elektriklenme Nedir?

Elektriklenme, cisimlerin elektrik yükleriyle dolması veya yük kaybetmesi durumudur. Bu doğal fenomen, atomların yapısındaki elektronların hareketiyle doğrudan ilişkilidir. Cisimler, pozitif ve negatif yük taşımaktadır. Pozitif yük, protonlardan kaynaklanırken negatif yük, elektronların varlığını ifade eder. Bir cisim, elektron kaybederse pozitif yüklenir, elektron kazanırsa negatif yüklenir. Elektriklenme, günlük yaşamda çok sayıda örneği olan bir olaydır.

Örneğin, bir balonu saçınıza sürttüğünüzde, balon ve saç arasında bir elektrik yükü transferi gerçekleşir. Bu durumda balon negatif yüklenirken saçınız pozitif yük kazanır. Bu iki yük, birbirini çeker; bu nedenle balon, saçınıza yapışma eğilimindedir. Elektriklenme olayı, yüklü cisimler arasındaki etkileşimi göstermek için güzel bir örnektir. Bunun yanı sıra, elektriklenme aynı zamanda çeşitli teknolojik uygulamalarda da karşımıza çıkar; örneğin, elektrikli süpürgelerde ve bazı endüstriyel makinelerde statik elektriğin etkileri gözlemlenir.

Tarih boyunca elektriklenme olgusu, çeşitli araştırmalar ve gözlemler ile daha iyi anlaşılmıştır. Antik Yunan’da Thales’in kehribar üzerine etkileri gözlemlemesi, elektriklenmenin bilinmesi açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur. Ardından, 18. yüzyılda Benjamin Franklin, elektriklenmenin doğası üzerine yaptığı deneylerle bu alanda önemli katkılarda bulunmuştur. Günümüzde, elektriklenmenin prensipleri; fizik ve mühendislik gibi alanlarda temel bir konu olarak ele alınmakta ve çeşitli deneylerle gözlemlenmeye devam etmektedir.

Elektriklenmenin Türleri

Elektriklenme, elektrik yüklerinin maddeler arasındaki etkileşimleri sonucunda ortaya çıkan bir fenomen olup, üç ana türde gerçekleşir: sürtünme, iletim ve induksiyon. Her bir tür, farklı yöntemlerle ve materyallerle elde edilir. Bu türlerin günlük hayattaki örnekleri de dikkat çekmektedir.

Sürtünme ile elektriklenme, iki madde arasında fiziksel bir temasın ardından gerçekleşir. Örneğin, bir süngeri iyi bir yalıtkan malzeme olan bir balon üzerine sürttüğümüzde, balon negatif yükler kazanır ve sünger pozitif yükler kazanır. Bu durumda, plastik veya lastik gibi materyaller sıklıkla kullanılır. Sürtünme yöntemi, genellikle basit ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilebilir ancak, maruz kalınan çevresel koşullara bağlı olarak, zamanla etkisi azalabilir.

İletim ile elektriklenme, yüklerin elektriksel olarak iletilmesiyle gerçekleşir. İletken bir malzeme, elektrik yüklerini diğer maddelere aktarmak için kullanılır. Örneğin, bir metal çubuk, başka bir iletkenle temas ettiğinde yük transferi sağlanır. Bu tür elektriklenme, genellikle metaller gibi iletken materyallerle görülmekte olup, hızlı bir yük aktarımı sağlayabilir.

Indüksiyon yöntemi ise, bir yüke maruz kalan bir iletkenin etrafında elektrik yüklerinin ayrışmasıyla sonuçlanan bir süreçtir. Bir elektrik alanı oluşturulduğunda, iletkenin içindeki yükler, alanın etkisine bağlı olarak yer değiştirir. Bu yöntem, endüstriyel alanlarda ve elektrikli araçlarda elektriklenme sağlamak için yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, uygulama sırasında gerekli olan ekipman ve malzemeler maliyetli olabilir.

Her bir elektriklenme türü, avantajlar ve dezavantajlarla birlikte gelir. Örneğin, sürtünme yöntemi kolay bir uygulama sunarken, indüksiyon daha karmaşık ve maliyetli olabilir. Farklı durum ve koşullara göre, bu türlerin her biri belirli amaçlar için tercih edilmektedir.

Elektriklenmenin Günlük Hayattaki Uygulamaları

Elektriklenme, günlük yaşamda sıkça karşılaştığımız doğal bir olgudur ve çeşitli uygulamalara sahiptir. Statik elektriğin en bilinen örneklerinden biri, bir halıyı yürüdükten sonra metal bir kapıya dokunduğunuzda hissettiğiniz hafif elektrik şokudur. Bu durum, halıda biriken elektronların aniden metal yüzeye transfer edilmesiyle meydana gelir. Öğrencilerin bu durumu gözlemlemesi için, düşük nem oranının olduğu günlerde odaya girerken çıplak ayakla yürümesi önerilebilir; bu sayede statik elektriklenmenin pratikte nasıl oluştuğu hakkında deneyim kazanılır.

Diğer bir uygulama ise, elektronik aletlerde gözlemlenen elektriklenmedir. Televizyon, bilgisayar gibi cihazlar, belirli bir elektrik yükü taşır ve bu, cihazların işlevlerini yerine getirmesine olanak tanır. Öğrenciler, bu aletlerin nasıl çalıştığını anlamak üzere basit devre deneyi yapabilirler. Örneğin, bir pil ve basit bir ampul kullanarak kendi elektrik devrelerini oluşturarak, elektrik akımının nasıl geçtiğini gözlemleyebilirler.

Tekstil endüstrisi de elektriklenmenin önemli bir uygulama alanıdır. Özellikle sentetik kumaşların sürtünmesi sonucunda elektrik yükü birikip statik elektriklenme meydana gelir. Bu durum, giysilerin birbirine yapışmasına yol açabilir ve kullanıcılar için rahatsızlık yaratabilir. Öğrenciler, kıyafetlerini giyerken bu durumu gözlemleyebilir ve nasıl önlenebileceğine dair fikirler üretebilirler.

Son olarak, fırtınalar sırasında görülen elektriklenme olayı, yıldırımların oluşumuna neden olur. Atmosferdeki belirli koşullar, pozitif ve negatif elektrik yüklerinin ayrılmasına ve sonunda bu yüklerin dengelenmesi için yıldırımların ortaya çıkmasına zemin hazırlar. Bu olay, öğrenciler için hava durumu ile elektriklenme arasındaki ilişkiyi anlamalarına yardımcı olabilir. Öğrenciler, bu tür olayların doğadaki etkilerini gözlemleyerek, elektriklenmenin pratik uygulamalarını kavrayabilirler.

Deneysel Uygulamalar ve Yapılacak Deneyler

Elektriklenme konu başlığı, öğrencilerin günlük yaşamlarında sık sık karşılaştıkları bir fen olayıdır. Bu konuyu daha iyi anlamaları için yapabilecekleri bazı basit ve eğlenceli deneyler ile öğrenciler, elektriklenmenin temel prensiplerini uygulamalı olarak keşfetme fırsatına erişirler. Aşağıda, elektriklenmeyi anlamak için gerçekleştirebilecekleri iki temel deney önerilmektedir.

İlk deney, statik elektrik deneyidir. Öğrenciler bir balonu ve bir saç teli ya da yün kumaş kullanabilirler. Öncelikle, balonu saç telinin veya yün kumaşın üzerinde gezdirerek sürtünme işlemi yapılır. Bu işlemin ardından, balonun elektriklenip elektriklenmediğini gözlemlemek için balonu ince bir kağıt parçasına veya su damlasına yaklaştırmaları yeterlidir. Eğer balon, kağıt parçasını çekiyorsa, bu balonun statik elektrikle yüklü olduğu anlamına gelir. Bu deneyin sonuçları, statik elektrik ve yükler arasındaki etkileşimi gözlemleme açısından değerlidir.

İkinci deney ise, suyun bir akışının nasıl yönlendirilebileceğini göstermektedir. Bir plastik şişe alıp, içini belli miktarda su ile doldurun. Ardından, elektriklenmiş bir balon kullanarak su akışına doğru balonu yaklaştırın. Gözlemleriniz, elektrik yüklerinin su molekülleri üzerindeki etkisini açık bir şekilde gösterecektir. Bu deney, öğrencilerin elektrik yüklerinin madde ile etkileşimi konusundaki anlayışlarını geliştirmelerine yardımcı olur.

Her iki deney sonrası, öğrencilerin elde ettikleri sonuçları nasıl değerlendireceği ve bu deneylerden hangi bilgileri çıkarabilecekleri konusunda grup tartışmaları yapılması faydalı olacaktır. Öğrencilerin deneylerin fiziksel prensiplerini anlamaya yönelik sorular sormaları teşvik edilmelidir.